Maske modası

Maske (ma’ske) Fransızca kökenli kelime (masque). COVID-19 virüsü nedeniyle yaşanan salgın sırasında birçok ülkede kullanımı zorunlu olan maskenin modası zaman içinde ortaya çıktı. Başlangıçta hissedilen ölüm korkusunun etkisi hafiflediğinde, salgınla yaşama fikrine alışıldığında moda rüzgârı da esmeye başladı.  

Pandeminin ilk günlerinde tercih edilen ve diğerlerine nazaran (Cerrahi, tıbbi, yıkanabilir, nano veya bez maske) pahalı olmasına rağmen en çok aranan maske N95’ti. Modası ortaya çıktığından itibaren ise asıl pahalı olanlar modacıların ürettiği maskeler oldu. Saça takılan bandana gibi maskeler sıradan aksesuarlar arasına girdi. Örneğin eczanelerde ve marketlerde 1 liraya en basit tıbbı maske temin edilebiliyorken, çanta-takı-aksesuar mağazalarında en basit kumaş maske 10 lira. 

Dünyaca ünlü moda markaları önce cerrahi maske yaptı ve sağlık çalışanlarına yardım amaçlı maskeler üretti. Ancak daha sonra ünlü markalar sadece logolarını basarak maskeler üretti ve satışa çıkardı. Dünyadaki karantina uygulamalarına rağmen internetten satışa sunulan Louis Vuitton, Marine Serre, Gucci maskeleri büyük ilgi gördü ve böylece yeni bir sektör ortaya çıktı. İlk olarak 85 dolara piyasaya sunulan bu marka maskeler, erkekler için kravatla uyumlu, kadınlar için çanta-ayakkabı ya da elbiseleriyle uyumlu tasarlandı ve vitrinleri süslemeye başladı. 

Kıyafetlerle uyumlu maskeler akla bilim kurgu dizisi The Handmaid’s Tale dizisini getirse de travmatik bir anlam taşımadı. Gelecekte geçen bu dizide damızlık kadınlar, asi çıkışları nedeniyle cezalandırılarak, ağızları dikilmiş, elbiseleriyle aynı renkte (Bordo) maske takmak zorunda bırakılmışlardı. Bilim kurgu filmlerini aratmayan koronavirüs salgın günlerinde ise bu tarz maskeler zorunluluktan değil, belki de zorluklarla baş etme mesajı verircesine yaşamı bezeme arzusundan takıldı. Fuşya rengi elbisesine uygun aynı renkteki maskesi ile Slovakya Devlet Başkanı Zuzana Caputova öncü oldu.  

Tasarım maskeler gelin ve damat aksesuarları arasında vazgeçilmezler arasında yerini alırken, çocuklar için de çizgi film ya da hayvan resimli maskeler tasarlandı. Baskılı tişört hazırlayan ve satan mağazaların vitrinlerini artık mesajlı-baskılı maskeler süsledi. Kısa zamanda maskelerin üzerinde simgesel anlatım da yer almaya başladı. Üzerinde yazılar, çizimler ya da fotoğraflarla maskeler, protest ifade biçiminin ya da yandaşlığın bir parçası oldu. Örneğin Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun Adalet Yürüyüşü’nün 3. Yıldönümünde milletvekilleri üzerinde “Adalet” yazan maskeler taktı. Meclis’in açılışında Mustafa Kemal Atatürk fotoğrafı ya da yazısı olan maskelerin kullanımı ise tartışma yarattı; zira maske kullanılıp iki saat sonra atılması gereken bir şeydi.    

Maske virüsten korunmak için yüze takılması gerekiyorken zaman içinde kullanım şekilleri de değişti, önce sıcaklarında etkisiyle çeneye indirme modası yayıldı. Çenede maske kullanımının yaygınlaşmasında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ilk maskeli görüntüsünün bu olmasının etkisi olmuş olabilir. 

Sokağa çıkma yasakları kaldırılıp, AVM, kafeterya ve restoranlar açıldığında ise uzmanların uyarılarına rağmen bileğe ve kola takılması yaygınlaştı.

Maske modası yayılınca ilk akla gelen hediyeler arasında maske yer almaya başladı. Edebiyatist dergisinin Mayıs-Haziran 2020 (29. Sayı) sayısında okuyucularına maske hediye ettiği görüldü. 

Gelecekte virüslerin tehdit yaratmaya devam edeceği belirtilirken, bilim insanları da tam koruma sağlamak; virüslü havayı temizlemek için maskeler üzerinde çalışıyor